افسانه های آذربایجان
افسانه های آذربایجان
صمد بهرنگی، بهروز دهقانی
ناشر: انتشارات نگاه
چاپ دوم 1397
272 صفحه
شابک: 978-964-351-615-4
افسانه قسمت مهمى از فولكلور را تشكيل مىدهد. در افسانهها علاوه بر چيزهاى ديگر كه عمومآ از فولكلور عايد جامعهشناسان و غيره مىشود مىتوان بهترين و اصيلترين زبان نثر را پيدا نمود. بهعلاوه افسانهها سرشار از تركيبات و تعبيرهاى لطيف زبانها هستند. مثلا در داستانهاى كوراوغلو مىتوان بهترين نمونه نثر زبان تركى را سراغ گرفت.نگفته پيداست كه افسانههاى هر ملت و كشورى داراى ويژگىهايى است كه آنها را از افسانههاى ملل ديگر متمايز مىكند. در شرايط اقليمى مختلف و از ميان حوادث و شرايط تاريخى گوناگون افسانههايى با خصوصيات متنوع و مختلف زاده مىشود. مثلا آنچه در نظر اول در فولكلور سياهپوستان ديده مىشود رنج و حسرت و اندوهى است كه طى هزاران سال بردگى و استثمار بر آنها سنگينى كرده، لاجرم بازتاب آن در فولكلورشان آشكار است.اصولا فولكلور نشاندهنده و منعكسكننده احوال و افكار و آرزوهاى طبقات محروم و پايين اجتماع است و گاهى كه از بالاترها و اشراف صحبت مىشود هنگامى است كه طبقات محروم به ناچار ضمن امرار معاش و تحصيل روزى با آنها برخورد مىكنند.چون روى سخن در اين مقاله با افسانههاى آذربايجان است همينقدر مقدمهچينى هم كفايت مىكند
*
در دو سه جاى ديگر هم گفته شده كه مىتوان داستانهاى فولكلور آذربايجان را سه دسته كرد :
- داستانهاى حماسى مخلوط با عشقهاى پهلوانى و دلاورىها و مبارزه با پادشاهان و خوانين و فئودالها. از اين دست داستانها مىتوان داستانهاى بسيار شورانگيز كوراوغلو را نام برد كه هفده داستان است؛ بعد هم داستانهاى كتاب ددهقورقود.
- افسانههاى صرفآ عاشقانه. از اين نوع مىتوان از داستانهاى بسيار مشهور «عاشق غريب»، «طاهر ميرزا»، «اصلى و كرم»، و غيره و غيره نام برد.
- افسانههايى كه براى بچهها و نوهها و نتيجهها در شبهاى دراز زمستان پاى كرسى براى سرگرمى و فرو رفتن به خواب شيرين و شكر گفته مىشود. هر كس دستكم نام پنجاه داستان از اين دست را مىداند. در اينجا فقط مىپردازيم به خصوصيات افسانههاى دسته سوم.